Türküler herkesin anlayabileceği sade bir dille ve hece vezniyle söylenmekte ve yazılmaktadır. Anonim olanlarının yanında âşıklık geleneği içinde sanatçısı belli olanlarla birlikte bir de serbest ve rahat söylenişli tabiat, aşk ve sevgi konularını işleyenleri vardır."34
"Türkü bendleri yapı ve sözleri bakımından iki bölümden oluşur. Birinci bölüm türkünün asıl sözlerinin bulunduğu bölümdür ki bend adı verilir. İkinci bölüm ise her bendin sonunda yinelenen nakarattır."35
Alucra'da "türkü yakmak", günümüz insanında olmasa da eski kuşak insanımızın çok canlı tuttuğu bir tür olarak mecudiyetini korumuştur. Özellikle kadınların sohbetlerinde düğünlerde ve kına gecelerinde söylene gelmiştir.
Alucra'da en çok söylenen türküler sınıflandırılmış şekliyle şunlardır:
2.10.1. Sevda Türküleri
AĞ SAÇIM GARA SAÇIM
Ağ saçım ġara saçım,
Neydi benim suçum,
Sürüden ayrıldı,
Bir ġara ġoçum.
Ağ ġülüm ġara ġülüm,
Söylesene bülbülüm,
Ne dedim de darıldın,
Lal olsun benim dilim.
Ağ ġülün dalındayım,
Yārin hayalindeyim,
Sanma beni unuddu,
Ben dālar ardındayım.
Ağ ġoyun ġara ġoyun,
Beni derdime ġoyun,
Ben bu detle ölürsem,
Adımı detli ġoyun. (29)
* * *
BULAMAZSIN
Uzakta arama detli ararsan
Daha benden dertli kul bulamazsın
Söylesem derdimi döksem içimi
Billahi bir çıkar yol bulamazsın.
Bir yanım cehennem bir yanım cennet
Şu yalan dünyada eyleme minnet
Bir kuru canım var o da emanet
Divane gönlümde gül bulamazsın.
Küçük Mustafa'yım söylesin dilim
Esti sam yelleri kurudu dalım
Az yaşa çok yaşa ahiri ölüm
Kaçacak göçecek yer bulamazsın.(43)
* * *
DAĞLAR DAĞIMDIR BENİM
Dağlar dağımdır benim
Dert otağımdır benim
Yol verin yāre gidem
Yaman ēağımdır benim.
Oy dağlar dağlar
Eteği karlı dağlar
Ben derdimi söylersem
Dost güler düşman ağlar.
Dağlar başına felek
Gözüm yaşına felek
Sonunda kuşlar konar
Mezar taşıma felek.
Alucra'da gördüm seni
Pazara mı geldin gelin ?
Saçlarına ak mı düştü,
Nazara mı geldin gelin ?
Çıktım Kümbet yaylasına
Dayanamadım ki havasına
İkimizi ayıranın
Ölüm girsin yuvasına.
İstedim de vermediler
Yoksul olmam baş bahane
Yar ber seni saramadım
Benim sonum hastahane.(43)
* * *
HEY ORMANLAR ORMANLAR
Hey ormanlar ormanlar
İçinde cılga yollar
Odun olsun ġurusun
Yarimi seven ġullar.
Çıhdım çamın başına
Yeşil kazak dohudum.
Sevdalıh mektebinde
Yedi sene ohudum.
Çıhdım çamın başına
İndim yarılarına
Mevlam sabırlar versin
Asker ġarılarına.
Gitme çala yuharı
Alır seni çalular
O ipeġli şalvarı
Yırtar delüġanlılar.
Ēle çoban davarı
Ormanın serinine
Uyan Eminem uyan
Keleklerin sesine.
Sıġaramı yandurdurm
Penceriye ġondurdum
Uyhudaki yārimi
Öptüm de uyandurdum.(30)
* * *
SİZİN DERELER AKAR
Sizin dereler ahar
Bizim dereler gibi
Sizin ġızlar oturur
Bizim nineler gibi..
Çal aşağı çaparım
Çam pınarı ġaparım
Sizin gibi ġızları
Çam dalından yaparım.
Derede duddum ġuşu
Çıhamadım yohuşu
Dud nazlı yār elimden
Olursun cennet ġuşu.
Para sayarım para
Ōlum ġözlerin çahır
O çahır ġözlerîve
Ġurban olsun bu fahır.
Ayna addım tarlîya
Parıl parıl parlîya
Nerde ġüzel var ise
Gelsin bizim tarlîya.
Bahçelerde ısırgan
Sen gâvur ben müslüman
O yārin ġölgesine
Etseler beni ēoban.
Haydin gideġ ırmağa
Çalı çubuh ġırmaya
Altun yüzüġ yapdurdum
Bir ġınalı parmağa.
Ġarşuda bir çift bacı
Ellerinde bahracı
Hangisini alayım
İkisi de bir bacı.
Ayaġġabımın üsdü
Siyah ġülden olacah
Yanımdaki ġız
Bana yenge olacah.
Atım var, ġatırım var
Yaylada çadırım var
Alur ġaçarım seni
Babanın hatırı var.(28-29)
* * *
YAYLALAR OTLU OLUR
Yaylalar otlu olur
Suyu ġuvvetli olur
Allah'ın hitmetinden
Ġüzeller dadlu olur.
Yayla yolu bu mudur
Desdi dolu su mudur
Andır ġalsın suyu da
Ġızın ġolu ġurudu.
Yaylanın çimeninde
İnek yayarım inek inek
İnek senin yüzünden
Yedim ġüzelli dayah.
Yaylaya gideceğim
Yollara ġona ġona
O boncuhlu ġolları
Dola boynuma dola.
Suya gider bacılar
Sitilleri gıcırdar
Oturmuş da ağlıyor
Serçe gibi cıvıldar.
Yaylanın çimenine
Gel menine menine
Yar senin dedülerivi
Ölürsem unudurum.
Suya gider oh gibi
Peşdembalı yoh gibi
Dönîb geriye bahmaz
Sevġülüsü yoh gibi.
Bir gödük buğday verdim
İngiliz dabancıya
Yār ile ġonuşurken
Çaldurdum yabancıya.
Yaylanın yolundayım
Fındığın dalındayım
Ölenece .....
Ġız ben senin ġolundayım.
Yaylanın çimeninde
Perilerin badı var
Yārim senin ġoynunda
Dünyaların dadı var.(40)
* * *
2.10.2. Yergi Sitem Türküleri
KAYNANA TÜRKÜSÜ
Ġasapta et ġaynana
Başında bit ġaynana
Ben ōğlunla yan yana
Sen dışarı ġaynana
Biber ekerim biber
Ne zaman ġızaracah
Ġambur belli ġaynanam
Ne zaman zıbaracah.
Pencerem demür gelin
Ōğlanı ben böyüddüm
.........
Ġötümü gemür gelin,
Hey ġarġalar ġurġular
Cevüz dalı ırġalar
Şu kötü ġaynanalar
Gelinlerden hal ağlar.
Tereğe küleġ ġoydum
İçine kepeġ ġoydum
Ġaynanamın adını
Yal yemez köpeġ ġoydum.
Mėkdubumu pulladım
Postaniye yolladım
Ġaynanam gelür diye
Topal eşşeġ yolladım.
Bulgur daşı dönmüyor
Daş bulguru döömüyor
Sağ olasın ġaynana
Pişirdiğin yenmiyor.
Ġaynananın ėyisi
Pelüdlüġde ġuyusu
Dokuz merteġ altında
Uyusun da uyusun.
Ġaynanam ġuru ġaşuh
Yazuh geline yazuh
Ġaynanamın ġötüne
İki çatal bi ġazuh.
Ġaynanamın metini
Yılan yėsin etini
İsdedim de vermedi
Ōğlunun biletini.
Ġaynanam ġara mesdi
Beni ōluna kesdi
Kesdi de ne iş ėddi
Ahşam böörüne basdı.
Dama serdim kilimi
Dud ġaynana dilini
Ahşam ōlun gelince
Ġırar Ġambur belini.
Ġaynanam ġara bacah
Tavuhları yayacah
Ġocasının cebine
İpek mendil ġoyacah.
İki sahan salata
Ben istemem ġaynata
Ġaynatanın dilleri
Öldürür gelinleri. (29-30-31)
* * *
2.10.3. Kına Türküleri
GIZ ANAM GIZ BACIM
Ġız anam, ġız bacım
Sacıyah sacıyah sacdan yücedür
Ġız anam, ġız bacım
Evinizde ġalduğum bir bu gecedür.
Eyildim eteğimi çaldım belime
Ayrıluh yolunu aldım elime
Küçücük bacımı ġodum yerime
Batağa ev yapma ġız anam
Batar da gider.
Uzağa ġız verme ġız anam
Yiter de gider.
Dere ġıyısına ev yapma ġız anam
Sel alur gider.
Anamı anamı benim anamı
Çarşamba gėcesi yahın ġınamı. (25)
HEY ADI BEN ADI
Hey adı ben adı ben
Düz tarlanın badı ben
Ayrılmış gėdiyorum
İçinizin yādı ben.
Anamın aşı ben
Aşımın tozu ben
Selam söyleyin anama
Gülmemiş ġızı ben.
Gel benim bacı ġardaş
Başımın tacı ġardaş
................
Ağlasın bacı ġardaş
Ġınayı getür ana
Elini batur ana
Yarın ben gėdiyorum
Ġoynunda yatur ana
Bir dal biberim
Bir dal reyhanım
Bu gėce misafirim
Yarın giderim. (13)
* * *
ULAN NAZİM ÖLDÜRDÜN BENİ
Ulan Nāzim öldürdün beni
Nāzimim dedüġleri bir cahil uşah
Sağ yanında ėlma sol yanı fişeg
Eyvah ana eyvah ben gider oldum
Küçücüġ baçcımı yerime ġoydum.
Uzah yere ġız verme yiter de gider
Saciyah bacağı batar da gider
Eyvah ana eyvah ben gider oldum
Ķüçük bacımı yerime ġoydum.
Ķürdün develeri geç gelür
Hafdadan hafdiya ġarnın aç ġalur
Ēlin ekmeg tegnesi sana ġüc gelür
Eyvah ana eyvah ben gider oldum
Ķüçük bacımı yerime ġoydum.
Evlerinin önü ġara biberim
Ahşam misafirim, sabah da giderim
Eyvah ana eyvah ben gider oldum
Ķüçücük bacımı yerime ġoydum.
Çağırın ġardaşını belimi bağlasın
Çağırın anasını girsin çıhsın ağlasın
Çağırın ablasını başımı bağlasın
Ağla anam ağla ben gider oldum
Ķüçücük bacımı yerime ġoydum
|